Hoe belangrijk zijn mineralen in de natuur?

Lange tijd dachten we dat het neerleggen van kadavers gunstig was voor de biodiversiteit. Maar is dat wel zo? Wenting heeft meer dan vijf jaar onderzoek gedaan naar die kringloop van essentiële voedingsstoffen zoals mineralen als koper en zink. Belangrijke vraag daarbij is hoe wilde dieren voldoende voedingsstoffen binnenkrijgen. Want in de vrije natuur zijn sommige mineralen als koper en zink uiterst zeldzaam.

Iedereen heeft voedingsstoffen nodig om gezond te blijven. Vaak krijg je die stoffen gewoon binnen via je voeding, maar sommige stoffen zijn zeldzaam. Het toevoegen van supplementen is dan een goed idee. Zo slikken veel vegetariërs extra B12 vitaminen en hebben ouderen met botontkalking baat bij een calcium toevoeging. Maar hoe gaat dat bij wilde dieren?

Het promotieonderzoek van Elke Wenting begon in 2018. Haar doel was te meten hoeveel schaarse bouwstoffen een kadaver bevat en waar die stoffen na ontbinding heen gaan.

Daarom starten we nu opnieuw bij een kadaver, dit keer bij onze eigen kadaver-camera op het terrein van Staatsbosbeheer in Ooij. Daar ligt een dode ree. Via een camera kan iedereen op YouTube volgen hoe dit dit kadaver langzaam ontbindt en wordt opgegeten.

Luister hoe we starten:

Genoeg bouwstoffen binnenkrijgen, is moeilijk voor wilde dieren. Hun lichaam is vaak in onbalans. Je kan als hert knabbelen aan blaadjes, maar het is uiterst moeilijk om die essentiële stoffen binnen te krijgen. Maar alle beetjes helpen en alles wat een wild dier aan mineralen binnenkrijgt, wordt opgeslagen en mondjesmaat verbruikt. De rest slaat het op als reserve.

Aan het eind van het leven zit een dood dier dus vol waardevolle mineralen en is zo weer een bron van die voedingsstoffen voor andere dieren.

Best een ingewikkeld proces, zo licht onderzoeker Wenting toe:

Belangrijke voedingsstoffen zoals mineralen. Koper, mangaan, zink: het komt bijna nergens voor in de natuur. Een kadaver kan een belangrijke leverancier van deze stoffen zijn. Maar dan moeten die voedingsstoffen niet de kans krijgen om diep de grond in te sijpelen. En het kadaver moet niet alleen door insecten worden opgegeten, want dan worden die stoffen niet over een groter gebied verspreid. Maden en kevertjes lopen immers geen kilometers ver. Het neerleggen van kadavers is dus mogelijk een goed idee, alleen is de uitkomst van de verspreiding van de voedingsstoffen daarvan volkomen onvoorspelbaar, zo blijkt uit het onderzoek van Wenting.

"Als mens hebben we eigenlijk geen invloed op het vrijkomen van die essentiële voedingsstoffen uit een kadaver", zegt de onderzoeker. "Snelle ontbinding door grote aaseters en langzame ontbinding door insecten zijn volstrekt normale processen, alleen met een andere uitkomst. Een snelle ontbinding zorgt voor een sterke verspreiding van de voedingsstoffen en een langzame ontbinding zorgt voor een sterkere bijdrage aan de biodiversiteit."

Een kadaver moet niet alleen worden opgegeten door grote gewervelde dieren zoals zwijnen of raven. Ook wormpjes, torretjes en maden moeten de kans krijgen om ervan te peuzelen. Alleen dan worden die essentiële voedingsstoffen zoals zink, mangaan of koper over een groot gebied verspreid en blijven die beschikbaar voor andere dieren.

Hebben kadavers dan eigenlijk wel een positieve invloed op de biodiversiteit? "Alleen als je er genoeg neerlegt", zegt Wenting. "Eén enkel kadaver is veel te weinig om positieve effecten te geven aan de biodiversiteit. Je moet het op een grote schaal zien. Alleen een groot gebied geeft voldoende mogelijkheden aan de dieren om veelzijdig voedsel tot zich te nemen. En alleen een groot gebied heeft gemiddeld genoeg voldoende mogelijkheden om de mineralen goed te verspreiden."

Ze hoopt dat deze ontdekkingen meer inzicht geven aan boswachters en ecologen en worden gebruikt om meer controle te krijgen over de mineralenhuishouding in hun natuurgebieden. "Belangrijk", volgens Wenting, "want door de enorme hoeveelheid stikstof worden mineralen verhoudingsgewijs steeds schaarser en neemt de onbalans in de natuur toe."