Miljoenen nuttige diertjes en schimmels leven onder onze voeten

Enthousiast neemt boswachter Claren Wilken van Geldersch Landschap en Kasteelen ons mee om te vertellen over bodemdiertjes.

In De Dellen, een natuurgebied tussen Heerde en Epe, gaan we op zoek naar mieren, boerenknoopjes, pissebedden en mestkevers. Eigenlijk zitten er teveel beestjes in de bodem om allemaal op te noemen. Een kwart van alle levende organismen zit in de bodem waarop we lopen. En al die schimmels, eencelligen, aaltjes en andere diertjes werken samen om dood materiaal weg te werken en de bodem gezond te houden.

Zo blijken veel diertjes en schimmels een verbinding te hebben met planten en bomen. De plant of boom scheidt een soort suikerwater af waar de bodemdiertjes gretig gebruik van maken. Anderzijds - als beloning - geven de bodemdiertjes weer mineralen af waar de boom blij mee is. Zo is er een heel stelsel van uitwisseling ontstaan en houden bodem en bomen elkaar gezond.

Al tijdens de eerste stappen komen we mieren tegen. Dat zijn ook grote opruimers in het bos. En spinnetjes. Maar Clara loopt gestaag verder. De blik op de grond gericht. Na een paar minuten komen we langs het pad een soort van kleine molshoopjes tegen. Vlak bij uitwerpselen van een edelhert is de grond naar boven gewoeld. Alsof er een hele kleine mol in de grond aan het graven is geweest. Volgens Clara is hier niet zo lang geleden een mestkever aan het wek geweest.

Mestkevers ruimen poep op. Ze nemen zo'n poepkeutel van een edelhert mee onder de grond door een zelf gegraven gangetje. Als het diep genoeg is, leggen ze er een eitje in. Zo heeft het babykevertje straks genoeg te eten. Wat de mestkever niet weet, is dat ze zo heel goed voor de bodem zorgt. Ze ruimt de poep op, woelt de bodem een beetje om en brengt automatisch de mineralen die in de uitwerpselen zitten weer terug in de grond zodat de bomen ervan kunnen profiteren. Alles is zo mooi op elkaar afgestemd, het leven onder de grond heeft elkaar nodig. Er wordt in alles samengewerkt.

Helemaal enthousiast wordt boswachter Clara Wilken als we op zoek gaan naar pissebedden. We doorzoeken een paar half verrotte boomstammetjes. Daar binnen in het rotte hout is het lekker vochtig. Direct zien we al sporen van pissebedden. De diertjes eten namelijk het hout op, vermalen het en zorgen dat het weer door de natuur kan worden opgenomen. Zo ruimen pissebedden het dode materiaal in het bos op.

Eerst vinden we een klein afgestoten huidje, wit en doorzichtig. Pissebedden vervellen namelijk: eerst het voorschild en dan het achterdeel. Zo zijn ze niet zo kwetsbaar als het nieuwe schild nog niet is uitgehard.

Pissebedden zijn ontstaan in zee, weet boswachter Clara. Miljoenen jaren geleden waren de pissebedden een van de eerste diertjes die het land opkropen. Het zijn kreeftjes. En ook nu nog, na al die tijd, hebben pissebedden werkende kieuwen. Die lijken een beetje op poten en zitten aan hun achterlijf vast. Nu begrijp je dat pissebedden altijd vocht nodig hebben, anders kunnen ze niet ademen.

Pissebedden hebben een vrij platte, ovale vorm. Zij bezitten relatief grote antennes en zeven paar poten. Achter de zeven pootdragende segmenten liggen zes segmenten, steeds voorzien van een paar aanhangsels. De dieren zijn grijs van kleur, ook wel geelachtig of paarsbruin, soms met lichtere of donkere vlekken. Volwassen exemplaren van de verschillende soorten kunnen 12-18 millimeter lang worden.

Bodemdiertjes helpen dus ieder op hun eigen manier aan het in stand houden van een vruchtbare bodem. In een theelepeltje bodem zitten al miljoenen diertjes en schimmels. Met het blote oog niet te zien. Je moet er niet aan denken wat daarmee gebeurt als er iets giftigs in de grond terechtkomt. Clara denkt dan ook dat we ons niet genoeg bewust zijn van onze bodem.

Ter plekke besluiten we om ergens in het najaar opnieuw de natuur in te trekken om bodemdiertjes te zoeken.
Op de knieën, vergrootglas en glazen potje mee.